Wśród zaburzeń psychicznych nieprawidłowe zachowania żywieniowe często bywają bagatelizowane. Najbardziej znane zaburzenie odżywiania to anoreksja i bulimia. Istnieje jednak wiele innych rodzajów zaburzeń związanych z postrzeganiem ciała, które mogą prowadzić do groźnych powikłań. Czym są i jak rozpoznać tego rodzaju zaburzenia psychiczne?
Zaburzenia odżywiania u kobiet
Zaburzenia odżywiania charakteryzują się nadmierną koncentracją na kontrolowaniu masy ciała i jej celowej utracie. Wśród nieprawidłowych zachowań żywieniowych najbardziej znana jest anoreksja i bulimia. Te dwa rodzaje zaburzenia odżywiania zdecydowanie najczęściej pojawiają się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości, gdy ciało zmienia kształt w wyniku dojrzewania płciowego, jednak mogą wystąpić również w innym wieku. Badania przeprowadzone przed kilkudziesięcioma latami wskazują, że zdecydowanie częściej dotyczyły one dziewczyn i młodych kobiet, które dopiero weszły w dorosłość.
Zaburzenia odżywiania u mężczyzn
Mężczyźni, podobnie jak kobiety, doświadczają presji związanej z wyglądem i kontrolowaniem wagi. Warto jednak rozgraniczyć zaburzenia odżywiania u kobiet i mężczyzn ze względu na różnice w przyczynach tego groźnego zjawiska. Manifestacja zaburzeń odżywiania u mężczyzn może być nieco inna niż u kobiet.
Mężczyźni często starają się przybrać na wadze i zyskać bardziej umięśnioną sylwetkę, w przeciwieństwie do kobiet, które zazwyczaj pragną schudnąć. Zaburzenia odżywiania są rzadziej diagnozowane u mężczyzn, choć ta sytuacja obecnie ulega zmianie. Wśród mężczyzn obserwuje się narastającą liczbę przypadków osób zmagających się z zaburzeniami odżywiania, takimi jak anoreksja i bulimia. Wielu młodych mężczyzn doświadcza dysmorfii mięśniowej, która może wiązać się z przyjmowaniem niebezpiecznych dla zdrowia sterydów i anabolików.
Dysmorfia mięśniowa – zaburzone postrzeganie muskulatury ciała
Różne rodzaje zaburzeń odżywiania mogą mieć odmienne przyczyny i objawy. Dysmorfia (bigoreksja) mięśniowa to zaburzenie psychiczne, które polega na subiektywnym i nieustającym poczuciu posiadania zbyt małej masy mięśniowej. Osoby z dysmorfią mięśniową często odczuwają niezadowolenie z posiadanej muskulatury. W wyniku tego zaburzenia praca nad sylwetką, ćwiczenia fizyczne i wysokobiałkowa dieta oraz szukanie sposobu na budowanie masy, urasta do życiowych priorytetów.
Nieustanna i wytężona pracy nad własną sylwetką staje się obsesją. Osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania często nie są świadome problemu, dlatego tylko w nielicznych przypadkach sięgają po pomoc profesjonalistów. Leczenie zaburzeń odżywiania u mężczyzn i kobiet, którzy borykają się z dysmorfią mięśniową, może obejmować terapię indywidualną, grupową lub rodzinną, a także leczenie farmakologiczne.
Przepadasz za siłownią? To może być zaburzenie psychiczne
Zaburzenia odżywiania związane z masą mięśniową dają typowe objawy stosunkowo łatwe do rozpoznania. Przede wszystkim ćwiczenia polegające na podnoszeniu coraz to większych ciężarów przybierają charakter kompulsywny. Inne aspekty życia są podporządkowane powiększaniu masy mięśniowej. Osoby z dysmorfią mięśniową w wyniku zaburzeń odżywiania mogą spędzać wiele godzin na siłowni i nigdy nie mają dość ćwiczeń kulturystycznych. Dodatkowo stosują wymagające diety, skrupulatnie odmierzają porcje produktów spożywczych, liczą kalorie i sprawdzają wartości odżywcze posiłków. Dla osiągnięcia efektu rzeźby sylwetki są skłonni doprowadzić do skrajnego odwodnienia ciała. Mimo pojawienia się efektów fizycznych, treningi nie przynoszą oczekiwanego subiektywnego efektu psychicznego. Brak satysfakcji z ciężkiej pracy obniża nastrój, napędzając spiralę zaburzeń psychicznych i prowadząc często do stanów depresyjnych.
Szacuje się, że dysmorfia mięśniowa dotyczy około 10 proc. wyczynowo uprawiających kulturystykę mężczyzn. Zaburzenia odżywiania ma więc statystycznie co dziesiąty sportowiec biorący udział w zawodach kulturystycznych.
Sterydy i anaboliki
Mężczyźni dotknięci dysmorfią mięśniową często sięgają po środki stymulujące rozwój tkanki mięśniowej. Mowa o tzw. koksie – związkach syntetycznych, pochodnych testosteronu, czyli sterydach anaboliczno-androgennych, które są przyjmowane w ilościach wymykających się spod kontroli. Tym samym młodzi i starsi sportowcy narażają się na działania niepożądane, takie jak:
- problemy skórne oraz przyspieszone łysienie;
- uszkodzenia narządów wewnętrznych, w tym poważne zaburzenia funkcjonowania wątroby, nerek i serca;
- przyspieszone zmiany miażdżycowe, a w konsekwencji zawał serca i udar mózgu;
- problemy z płodnością, obniżenie liczby plemników w nasieniu, zwiększone ryzyko raka prostaty u mężczyzn, natomiast u kobiet zaburzenia menstruacji, również problemy z płodnością oraz obniżenie tonu głosu;
- zaburzenia psychiczne w tym napady agresji;
- depresja na tyle głęboka, że prowadzi do prób samobójczych;
- nienaturalny rozrost piersi u obu płci;
- przyspieszone starzenie się organizmu, w tym rzeszotowienie kości.
Działania niepożądane przyjmowania sterydów i anabolików mogą być poważne i długotrwałe. Ich stosowanie powinno być ograniczone do zastosowań medycznych i zawsze podlegać nadzorowi lekarza. Chęć osiągnięcia krótkotrwałych korzyści związanych z atrakcyjnym wyglądem może rzutować na problemy zdrowotne w późniejszym wieku.
Zaburzenia odżywiania – co to jest anoreksja?
Anoreksja należy do powszechnie znanych zaburzeń odżywiania. Co to właściwie jest anoreksja? Wiemy o niej, że może prowadzić do poważnych niedoborów pokarmowych, chorób i groźnych powikłań, takich jak zaburzenia płodności, zaburzenia hormonalne, nasilone zaburzenia rytmu serca, utrata masy mięśniowej, osteoporoza i częste złamania kości czy gwałtowne wahania nastroju. Zaburzenia odżywiania polegające na jadłowstręcie psychicznym często pojawia się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości, ale mogą wystąpić w dowolnym wieku. Zdecydowanie częściej dotyczą one kobiet.
Anoreksja to poważne zaburzenie odżywiania, które charakteryzuje się intensywnym strachem przed przybraniem na wadze i skrajnym ograniczeniem spożycia pokarmu. Osoby z anoreksją często mają zaburzone postrzeganie swojego ciała i niezależnie od tego, jak bardzo są szczupłe, a często niedożywione, nadal uważają się za zbyt grube.
Gdy odchudzanie staje się zaburzeniem odżywiania
Na początku anoreksja może być traktowana jak zwykłe odchudzanie, dlatego pozostaje niezauważona przez otoczenie, ani przez osobę chorą jako zaburzenie odżywiania. Problemy zaczynają się, gdy masa ciała zaczyna być zbyt niska, a osoba chora nadal odmawia przyjmowania większej ilości wartościowego pożywienia. Głodzenie się jest zwykle połączone z intensywnymi ćwiczeniami.
Zaburzenie odżywiania takie jak brak łaknienia i jadłowstręt psychiczny jest często związane z presją społeczną. Pod wpływem zabawek (np. lalka Barbie), przekazów medialnych, chęci naśladowania celebrytów i współzawodnictwa rówieśników dotyczącego osiągnięcia szczupłej sylwetki, szczególnie dziewczynki odczuwają silną presję. Ideał wychudzonej sylwetki modelki kojarzy z sukcesem, a także wyższym poczuciem własnej wartości.
Osoby cierpiące na anoreksję mają zaburzone postrzeganie swojego ciała i tendencję do porównywania się z innymi. Dążenie do szczupłej sylwetki prowadzi do niedożywienia, braku substancji odżywczych i budulcowych oraz rozwoju poważnych chorób, a nawet przedwczesnej śmierci. Anoreksja jest poważnym zaburzeniem odżywiania, które wymaga profesjonalnej pomocy zarówno ze strony psychologa, jak i doświadczonego dietetyka.
Bulimia – co to za rodzaj zaburzenia odżywiania?
Bulimia to równie poważne zaburzenie odżywiania. Co to zaburzenie niesie dla zdrowia psychicznego i fizycznego? Bulimia, znana również jako żarłoczność psychiczna, to rodzaj zaburzeń odżywiania, który charakteryzuje się napadami głodu i kompulsywnym objadaniem. Następnie następuje faza kompensacji. Objawy bulimii mogą obejmować rozmaite zachowania prowadzące od żarłoczności do jadłowstrętu, dlatego często mówi się o anoreksji i bulimii, występującej na przemian.
Typowe objawy bulimii:
- przejadanie się dużymi porcjami posiłków i przekąskami między posiłkami;
- nadmierne zainteresowanie masą ciała i wyglądem;
- strach przed przybieraniem na wadze;
- negatywny obraz siebie;
- wywoływanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających lub moczopędnych;
- nadmierne, wyczerpujące dla organizmu ćwiczenia, prowadzące do kontuzji;
- wycofanie się ze standardowego życia w społeczeństwie; strach przed oceną.
Przyczyny zaburzeń odżywiania
Dokładna przyczyna bulimii nie jest znana, ale czynniki emocjonalne odgrywają tu dużą rolę. Przyczyny zaburzeń odżywiania są zwykle bardzo złożone i mogą obejmować genetykę, trudności psychologiczne i uwarunkowania środowiskowe. Na przykład u osoby, która ma bliskiego krewnego z zaburzeniem odżywiania, występuje od 7 do 12 razy większe ryzyko pojawienia się tego samego problemu. Leczenie bulimii składa się z przyjmowania leków przeciwdepresyjnych i edukacji żywieniowej oraz wymaga profesjonalnej opieki medycznej. Istotne jest, aby osoby cierpiące na zaburzenia odżywiania otrzymały profesjonalną pomoc.
Psychologiczne przyczyny zaburzeń odżywiania
Zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja, bulimia, napady objadania się i dysmorfia mięśniowa, mogą mieć różne przyczyny, w tym czynniki psychologiczne. Na pierwszy plan wysuwa się niskie poczucie własnej wartości. To właśnie osoby z niską samooceną mogą być bardziej narażone na zaburzenia odżywiania. Z drugiej strony pracoholizm i perfekcjonizm może prowadzić do niezdrowych nawyków żywieniowych, lekceważenia naturalnych potrzeb organizmu i różnego rodzaju zaburzeń w funkcjonowaniu.
Zaburzenia psychiczne u kobiet i mężczyzn
Objawy zaburzenia odżywiania są zaliczane do poważnych zaburzeń psychicznych i powinny być leczone tak jak stany lękowe, depresja czy schizofrenia. Zgodnie z najnowszymi danymi, 25 procent populacji w Polsce doświadcza co najmniej jednego zaburzenia psychicznego w ciągu swojego życia. Wśród tych zaburzeń najczęściej występuje depresja i zaburzenia lękowe:
- depresja charakteryzuje się utrzymującym się długotrwale stanem smutku, brakiem zainteresowania lub radości z prowadzenia normalnego życia, a także problemami z zasypianiem, zaburzeniami odżywiania, niską samooceną i myślami samobójczymi;
- stany lękowe to zaburzenia obejmujące napady paniki, fobie, zaburzenie stresu pourazowego i zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Zaburzenia lękowe mogą powodować intensywne, przewlekłe uczucie strachu i lęku, które wpływa na codzienne funkcjonowanie osoby;
- zaburzenie afektywne dwubiegunowe objawia się ekstremalnymi zmianami nastroju, poziomu energii i mobilizacji do wykonywania codziennych obowiązków;
- schizofrenia to zaburzenie, które wpływa na sposób, w jaki osoba myśli, czuje i funkcjonuje. Zaburzenie, a w późniejszej fazie choroba polega na upośledzeniu postrzegania i wyrażania rzeczywistości. Przebieg schizofrenii może być różny dla różnych osób, ale zazwyczaj obejmuje trzy fazy: zwiastuny, fazę aktywną i fazę zejściową.
Wiele osób cierpi na więcej niż jedno zaburzenie psychiczne np. na zaburzenia odżywiania i depresję jednocześnie. Niestety zaburzenia psychiczne są często niezdiagnozowane i nieleczone, co oznacza, że wiele osób nie zdając sobie sprawy z przyczyny problemów i możliwości wyleczenia. Świadomość zagrożenia i samoobserwacja pomogą zareagować na czas.
